Na teritoriji opštine Kozarska Dubica kontinuitet življenja duži je od nekoliko hiljada godina, međutim nikada takve kataklizme, takve demografske katastrofe nije bilo kao za vrijeme Nezavisne Države Hrvatske i Drugog svjetskog rata. Sa krajem Prvog svjetskog rata Srbi u Bosni i Hercegovini stekli su dugo čekanu slobodu. I dok je feudalizam u Kneževini, kasnije Kraljevini Srbiji ukinut sa Prvim i Drugim srpskim ustankom (1804–1815), feudalizam na teritoriji Bosne i Hercegovine ukinut je tek sa stvaranjem Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, tačnije 1919. godine. Važno je napomenuti da je feudalizam u Austrougarskoj monarhiji čiji je dio bila Bosna i Hercegovina od 1878. ukinut 1848, međutim za potrebe ideologije, obračuna sa Srbima, na jednom njenom dijelu sačuvan je do kraja postojanja ove monarhije.

Sa ukidanjem feudalizma srpski seljak postao je slobodan čovjek, vlasnik zemlje koju obrađuje, više nije bio kmet, što je doprinijelo i naglom porastu prirodnog priraštaja. Na teritoriji današnje opštine Kozarska Dubica, koja je teritorijom prostranija od nekadašnjeg bosanskodubičkog sreza, 1921. godine živjelo je oko 31.000 stanovnika. Deset godina kasnije, na popisu 1931. zabilježeno je oko 35.500 stanovnika, a pretpostavka je da je neposredno pred Drugi svjetski rat, na teritoriji opštine živjelo oko 40.000 stanovnika. Pravoslavni Srbi činili su više od 85% populacije opštine.

Nezavisna Država Hrvatska osnovana je 10. aprila 1941. godine. Do kraja istog mjeseca i početkom sljedećeg donesen je niz zakona kojima su Srbi, Jevreji i Romi osuđeni na uništenje. Zabranjena je ćirilica, Srbima je preimenovana vjera, a povreda časti hrvatskog naroda, makar ona ostala i na pokušaju kažnjavala se smrću. Krajem maja i početkom juna započelo je sistematsko ubijanje Srba na teritoriji opštine.

U svijesti svakog Dubičana posebno je ostala upamćena 1942. godina za koju se veže više od 80% svih stradalih u Drugom svjetskom ratu. Te godine, 10 juna, pod komandom njemačkog generala Fridriha Štala, započela je operacija Zapadna Bosna, u nekim dokumentima šifrovana i kao operacija Ksaver, kod nas u narodu poznata kao Bitka za Kozaru, ili Kozarska Ofanziva, koja je imala za cilj, potpuno i apsolutno uništenje svih pravoslavnih Srba na planini Kozari i njenim obroncima. U samoj operaciji zarobljena je 71.500 Kozarčana. Mnogi od njih uopšte nisu stigli do logora, nego su stradali u mnogim stratištima širom naše opštine. U dolini rijeke Mlječanice ustaše su kundacima poubijale oko 500 ranjenika, oko 1600 mještana dubičkih sela likvidirano je na gradskom groblju Urije, njih 500 ubijeno je kod dubičke pilane, a 700 spaljeno je u dubički krečanama. Jedan njemački visoki oficir, Gleze fon Horstenau, nakon operacije Zapadna Bosna, zabilježio je da je Kozara očišćena do posljednjeg čovjeka, žene i djeteta.

Zahvaljujući dubičkom SUBNOR-u, kolegama iz Spomen područja Donja Gradina, kao i Muzeju žrtava genocida iz Beograda, do sada je imenom i prezimenom popisano oko 18.000 Dubičana ubijenih u Drugom svjetskom ratu, od toga preko četiri hiljade djece do 14 godine. Pretpostavka je da je ukupan broj stradalih za nekoliko hiljada veći, te da su zbog protoka vremena, kao i zbog toga što su pojedini zaseoci u potpunosti stradali, te niko nije preživio ko bi naveo ove žrtve, zauvijek izgubljena.

Primjetno je da je tokom rata u mnogo većem broju stradala muška populacija, tu ne mislimo samo na muškarce sposobne za borbu, nego i mušku djecu. Jedan dio djevojaka i mlađih žena uspio je u većem broju da preživi logore, te su nakon rata postale nosioci obnove bosanskodubičkog sreza. Dubičke radne brigade, bez kojih je bilo nemoguće bilo šta uraditi krajem 40-ih i početkom 50-ih godina XX vijeka, bile su sastavljene gotovo isključivo od djevojaka i mlađih žena. Djevojke su osposobljavane za najteže fizičke zadatke, između ostalog i za upravljanje traktorima. Jedan novinar je 1950-ih primijetio da se na čelu više od 60% domaćinstava u tadašnjem bosanskodubičkom srezu nalaze žene, što nam govori da je u tim domaćinstvima nedostajalo nekoliko generacija muškaraca. Koliki je bio nedostatak muškaraca u srezu govori i činjenica da pojedine djevojke iz moštaničkog Potkozarja nisu mogle da pronađu slobodne momke za koje bi se udale, jer jednostavno takvih nije bilo u selu, pa su bile prinuđene da se udaju u druge srezove ili države, za momke koje nikada nisu vidjele.

Kada sve ovo znamo ne treba da nas čudi što su se dubički Srbi među prvima organizovali kada je započeo raspad Jugoslavije, sa ciljem da spriječe genocid iz Drugog svjetskog rata, što su u potpunosti uspjeli.