POTKOZARJE

Prvi krajiški korpus Vojske Republike Srpske je bio jedan od sedam korpusa Vojske Republike Srpske. Korpus je tokom rata u Bosni branio zapadne delove Republike Srpske. Prvi krajiški korpus bio je najbrojniji korpus Vojske Republike Srpske. Tokom rata je poginulo 6.997 boraca, nestalo je 1.031, a ranjeno 27.176 pripadnika korpusa.

Prvi krajiški korpus

Postojanje	Mjesto osnivanja: Banja Luka
Formacija	korpus
Jačina	51.000 po formaciji: 60.000 prosječno: 51.000
Dio	Vojske Republike Srpske
Odlikovanja	Orden Nemanjića
Komandanti
Komandant	Momir Talić

Organizacija PKK VRS

Sjedište korpusa se nalazilo u Banjoj Luci. Operativna zona komande korpusa je pokrivala područje zapadnog dijela Republike Srpske. Korpus je na početku rata raspolagao sa 180 tenkova i 150 oklopnih transportera.

Ratna organizacija

• Štab korpusa
• 16. krajiška motorizovana brigada
• 1. oklopna brigada
• 2. oklopna brigada
• 27. motorizovana brigada
• 43. prijedorska motorizovana brigada
• 30. laka pješadijska divizija
• 10. krajiška pješadijska divizija (rasformirana krajem 1992)
• 31. brdsko jurišna brigada (sjedište na Manjači)

Lake pješadijske brigade

• Prva banjalučka laka pješadijska brigada
• Druga banjalučka laka pješadijska brigada
• Treća banjalučka laka pješadijska brigada
• Četvrta banjalučka laka pješadijska brigada
• Prva trebavska laka pješadijska brigada
• Prva ozrenska laka pješadijska brigada
• Druga ozrenska laka pješadijska brigada
• Treća ozrenska laka pješadijska brigada
• 4. ozrenska laka pješadijska brigada
• Prva vučjačka laka pješadijska brigada
• Prva gradiška laka pješadijska brigada
• Prva dobojska laka pješadijska brigada
• Prva kneževska laka pješadijska brigada
• Prva kotorvaroška laka pješadijska brigada
• Prva krnjinska laka pješadijska brigada
• Prva laktaška laka pješadijska brigada (rasformirana tokom rata i ušla u sastav Druge krajiške lpbr)
• Prva novogradska pješadijska brigada (od novembra 1994. do kraja 1995. u sastavu Drvarskog korpusa)
• Prva osinjska laka pješadijska brigada (1. marta 1994. rasformirana i ulazi u sastav 27. derventske mtbr)
• Prva prnjavorska laka pješadijska brigada
• Prva teslićka laka pješadijska brigada
• Prva trebiška laka pješadijska brigada
• Prva srbačka laka pješadijska brigada
• Prva šipovačka laka pješadijska brigada
• Prva čelinačka laka pješadijska brigada
• Prva podgrmečka laka pješadijska brigada (nikada nije formirana)
• Druga teslićka laka pješadijska brigada (ušla u sastav Prve teslićke lpbr)
• Druga krajiška laka pješadijska brigada
• Peta kozarska laka pješadijska brigada (Peta kozaračka laka pješadijska brigada)
• Šesta sanska laka pješadijska brigada
• 22. laka pješadijska brigada
• 11. laka dubička pješadijska brigada
• 11. laka mrkonjićka pješadijska brigada
• 19. srbobranska pješadijska brigada

Artiljerijske jedinice

• Prvi i Deveti mješoviti artiljerijski puk
• Prvi mješoviti protivoklopni artiljerijski puk
• Prvi laki artiljerijski puk protivvazdušne odbrane

Pozadinske i druge jedinice

• Prvi i Deveti inženjerski puk
• Prvi pontonirski bataljon
• Prvi i Deveti bataljon veze
• Prvi bataljon vojne policije
• Deveti bataljon vojne policije
• Prvi autobataljon
• Prvi sanitetski bataljon
• Samostalna muslimanska jedinica Meša Selimović (ušla u sastav 27. mtbr VRS)
• Poligon i pritvorska jedinica Manjača
• 36. Samostalni oklopni bataljon (u sastavu 30. pešadijske divizije)
• 30. Bataljon veze
• Jurišni bataljon Vukovi sa Vučijaka (na početku rata bio u sastavu 27. mtbr VRS)
• Studentska brigada

Taktičke i operativne grupe

• Taktička grupa 1
• Taktička grupa 2
• Taktička grupa 3
• Taktička grupa 4
• Taktička grupa 5
• Operativna grupa Vlašić
• Operativna grupa Doboj (9. Operativna grupa)
• Operativna grupa Prijedor
• Grupa lakih brigada Banja Luka

Jedinice

Kneževska laka brigada

Kneževska laka brigada Vojske Republike Srpske je osnovana 10. juna 1992. godine. Ova brigada je avgustu 1994. spojena sa 22. pješadijskom brigadom. Brigada je izgubila 21 borca, a 75 je ranjeno. U svom usponu je brojala 688 boraca. Brigada je četiri godine branila plato i obronke planine Vlašić. Zahvaljujući brigadi sačuvana su srpska ognjišta u opštini Kneževo. Brigada je odigrala važnu ulogu pred kraj rata na planini Čemernici kada je zaustavila prodor hrvatsko-muslimanskih snaga i potpuno okruženje Kneževa, i delom dalji prodor prema Banjoj Luci.

Krnjinska brigada

Krnjinska brigada je učestvovala u proboju koridora života i oslobađanju Dervente i Broda. Kroz brigadu je prošlo 3.790 boraca, 195 je poginulo, a 764 borca su ranjena (174 teško i 590 lakše).

Osinjska srpska brigada

Osinjska brigada formirana je 9. februara 1992. godine, kao Osinjski partizanski odred, u čijem sastavu su na početku bili borci iz područja Osinjsko-Sočanskog kraja i okolnih sela. Ova sela su na početku hranila i odijevala brigadu, odnosno osigurala potpuno pozadinsko obezbjeđenje. Odred je u brigadi preorganizovan u maju 1992. godine i po formaciji je imao dva bataljona sa pozadinskim jedinicama. Borci ove brigade uporno su, sve do 12. juna, branili srpska sela na liniji Kaurska obala — Tešića bare — Tomasovo brdo — Kneževići — Malojčani — Cer — Čolino brdo — Torine. Onda su krenuli u ofanzivne akcije i, zajedno sa ostalim jedinicama, uz 27. brigadu, Osinjska brigada ima odlučujuću ulogu u oslobađanju Dervente, a u sadejstvu sa drugim jedinicama igra značajnu ulogu i u oslobađanju Broda. Nakon izbijanja na rijeku Savu, pripadnici Osinjske brigade su angažovani na Dobojskom ratištu, a brigada je rasformirana i integrisana u 27. brigadu 1. marta 1994. godine. Tokom rata poginula su 104 borca, od čega 4 oficira i 5 podoficira, a više od 600 boraca je ranjeno. Osinjska brigada je 30. maja 1996. godine odlikovana medaljom Petra Mrkonjića.

Čelinačka brigada

Čelinačka laka pješadijska brigada osnovana je u junu 1992. Tokom rata u BiH, najviše vremena je provela na odbrani koridora života na području mjesne zajednice Krepšić kod Donjeg Žabra, a boravila je i na ratištima na području Kotor Varoša, Posavine, Teslića, Bihaća, Glamoča i Mrkonjić Grada. Spomen-soba posvećena brigadi se nalazi u Čelincu. Brigadom je komandovao pukovnik Petar Krčmar. Brigada je izdavala svoje novine.

Istorija

Na sjednici Narodne skupštine Srpske Republike BiH (iste godine preimenovana u Narodnu skupštinu Republike Srpske) u Banjaluci 12. maja 1992. godine su donesene odluke o osnivanju samostalne srpske države na području Republike Srpske, osnivanju predsjedništva, te odluka o stvaranju Vojske Republike Srpske. General-pukovnik Momir Talić je 19. maja 1992. proglašen za komandanta. Korpus je u maju preimenovan u Prvi krajiški korpus. Prvi krajiški korpus Vojske Republike Srpske je zadržao infrastrukturu i borbena sredstva 5. korpusa Jugoslovenske narodne armije.

Jedinice Prvog krajiškog korpusa (30. partizanska divizija) u okviru snaga JNA oslobađaju Kupres početkom aprila 1992. godine u sklopu operacije Kupres.

Od maja 1992. jedinice Prvog korpusa su angažovane u vojnim operacijama stavljanja pod kontrolu opština na prostoru Krajine i Posavine, te spajaljem sa istočnim dijelom Republike Srpske.

U junu 1992. general Momir Talić, načelnik Štaba Prvog krajiškog korpusa general Boško Kelečević, komandant specijalne jedinice MUP-a Republike Srpske Krajine general Borivoje Ćukić, general Slavko Lisica i tadašnji načelnik Štaba Prve oklopne brigade pukovnik Novica Simić planiraju i pokreću operaciju „Koridor života“ (proboj kroz Posavinu i spajanje sa istočnim snagama Vojske Republike Srpske na potezu Doboj—Derventa).

U drugoj fazi oklopne jedinice Prvog krajiškog korpusa oslobađaju gradove Derventu (7. juli 1992), Modriču (10. juli 1992) i Odžak (13. juli 1992) i izlaze na rijeku Savu. U trećoj fazi operacije srpske snage oslobađaju 6. septembra 1992. Brod. Time je Prvi krajiški korpus izašao cijelom dužinom na rijeku Savu, sa izuzetkom Orašja koje je ostalo pod kontrolom vojske Republike Hrvatske do kraja rata.

U operaciji Vrbas korpus borbenim dejstvima zauzima Jajce 29. septembra i nastavlja borbe tokom 1993. u operaciji Sadejstvo na tzv. „Strujnom koridoru“, proširenju teritorije kopnenoj vezi sa istokom.

U septembru 1994. korpus dejstvuje u ofanzivi VRS na Bihać pod kodnim imenom Breza u sadejstvu sa pripadnicima Narodne odbrane Fikreta Abdića. Korpus sredinom 1995. nakon zajedničkog napada Vojske Republike Hrvatske i Armije Republike BiH iz pravca Bihaća našao u teškom položaju i ugroženosti same Banje Luke; tada je i veći deo snaga korpusa bio angažovan na odbrani Bosanske Krajine u sklopu operacije Vaganj. Kroz korpus je prošlo 120.000 boraca, od čega ih je od 6.500 do 7.000 poginulo, a više od 27.000 je ranjeno. Korpus je u proseku brojao 51.000 vojnika, dok je po formaciji trebalo da ima 60.000 boraca.

Nakon Dejtonskog mirovnog sporazuma korpus prelazi u mirnodopsku formaciju VRS. Kasnije postaje dio sistema odbrane BiH nastavljajući tradiciju VRS kroz srpski puk „Republika Srpska“ OS BiH.

Priznanja

Prvi krajiški korpus je za zasluge u Otadžbinskom ratu 1992—1995. odlikovan najvećim vojnim priznaljem Republike Srpske, Ordenom Nemanjića.

Reference

1. Srbi u Bosni i Hercegovini, str. 223
2. Bulatović, Ljiljana (2010). Raport Komandantu. Beograd: Udruženje pisaca Poeta.
3. Radio televizija Republike Srpske: Dan Prvog i Drugog krajiškog korpusa, 1. 6. 2011.
4. Uloga starješina VRS u stvaranju i odbrani Republike Srpske tokom Odbrambeno-otadžbinskog rata 2018, str. 133.
5.  Oklopne jedinice bivših YU republika, Pristupljeno 1. 4. 2013.
6. Radio televizija Republike Srpske: Obilježen dan osnivanja Kneževske brigade, 10.06.2011.
7. Obilježena 20. godišnjica akcije „Koridor“”. Radio-televizija Republike Srpske. 10. 06. 2012. Pristupljeno 11. 06. 2012.
8. Ponosni na doprinos pri stvaranju Srpske: Obilježen Dan Vojske RS i derventskih brigada”
9. Obilježeno 20 godina od osnivanja Čelinačke brigade. Radio-televizija Republike Srpske. 17. 06. 2012. Pristupljeno 18. 06. 2012.
10. Dvadeset godina od formiranja 1. Krajiškog korpusa. Radio-televizija Republike Srpske. 01. 06. 2012. Pristupljeno 01. 06. 2012.

Literatura

• Pandurević, Vinko (2012). Srbi u Bosni i Hercegovini: od deklaracije do konstitucije. Političko, odbrambeno i vojno organizovanje srpskog naroda u Bosni i Hercegovini 1991-1995. Beograd: IGAM. ISBN 978-86-83927-69-2.
• Milutinović, Milovan (ur.). Uloga starješina VRS u stvaranju i odbrani Republike Srpske tokom Odbrambeno-otadžbinskog rata (PDF). Banja Luka: Organizacija starješina Vojske Republike Srpske, 2018.

Izvor

Wikipedia