Ovu dvojicu poznatih komunista sa Kozare, ekstremistima je nazvao Joco Marjanović. On je takođe bio jedan od poznatih komunista na Kozari, a nakon rata uvaženi profesor marksizma. Marjanović je o Šurlanu i Marušiću zapisao:

„Mi smo na Karanu vodili borbu sa dvojicom ekstremista. Bili su to: s jedne strane Ratko Marušić, a sa druge Mićo Šurlan.“ Marušić je u partizanima dobio ime Ratko da bi u početku prikrio hrvatsko porijeklo pred srpskim ustanicima koji nisu imali povjerenje prema Hrvatima i muslimanima u početku ustanka.

Slavni partizanski komandant Žarko Zgonjanin, takođe je isticao samovolju ove dvojice tvrdokornih komunista, koji su slabo poznavali kozaračke seljake:

„Politički najobrazovanija dva druga ispoljavali su samovolju i ekstremnost u sprovođenju partijske politike. To su vojni i partijski rukovodioci Ivica Marušić Ratko i Mićo Šurlan…. Ispoljavali su veliko nepovjerenje u seljake, naročito u one koji su bili imućniji. Čim bi čuli da neko nije u potpunosti za naš pokret ili da možda sumnja u nas, tražili bi smrtnu kaznu bez provjeravanja.“

Zbog drugačijeg stava ili prosto što su bili drugačijeg ponašanja, stradali su između ostalih: Vito Kovačević i Đorđe Crnobrnja iz sela Poljavnica, Ljuban Đurić iz sela Gornje Vodičevo, Jovan Salamić predratni žandar iz sela Verići. Kćerka Jovanke Arpašić iz Piskavice, koja je bila mlada djevojka, proglašena je bez ikakvih dokaza za četničkog agenta i streljana. Mladoj djevojci nije pomogla ni činjenica, da je u kući Arpašića jednom prenoćila grupa partizana.

Zbog protivljenja likvidaciji ljudi bez suda i dokazane krivice, umalo da bude streljan Petar Misirača, jedan od hrabrih partizanskih komandanata. Kada se nakon streljanja nedužnih ljudi, pobunila Karanska četa, za pobunu je okrivljen tada desetar u Trećem vodu Petar Misirača.

Rukovodioci su nekako uspjeli da smire nezadovoljstvo boraca. Odlučeno je da Petra Misiraču upute u prekomandu u štab odreda. U međuvremenu, Marušić i Šurlan pišu štabu odreda s prijedlogom da se Misirača strelja. Toga dana Misirača nije otišao u štab odreda, a razvoj dalje situacije spriječio je njegovu likvidaciju.

Ivica Marušić je na temu nedužno strijeljanih znao reći: „Pa iako nije istina, nekog treba strijeljati radi zastrašivanja.“ Na ove riječi mogu se nadovezati i riječi komesara Vlade iz Ćopićevog „Gluvog baruta“ koje govore o samovolji i ekstremizmu nekih komunista: „Je li ti rođeni brat gad i bandit, pucaj brzo i na vrijeme, da te on ne pretekne To je revolucija. Nema tu nikakve sentimentalnosti. Porodica? Nema danas više porodice. Gotovo je s tom zastarjelom formom.“

Na Kozari je bila smišljena i krilatica: „Bolje je da dva prava izgube glavu, nego da jedan neprijatelj izmakne pravednoj kazni.“

Sud Žarka Zgonjanina o ovoj dvojici ekstremista bio je: „Mićo i Ratko su bili samovoljni, do anarhije. Kontrolu nijesu trpjeli. Ratko je zbog toga gunđao i protiv Partije.“

Osim oštre kritike od strane komunističkog rukovodstva na Kozari, Marušić i Šurlan nisu oštrije kažnjeni. Kada znamo da su neki seljaci streljani za mnogo manje grijehe, blag postupak prema ovoj dvojici nema opravdanje. Marušić i Šurlan poginuli su u borbama tokom Drugog svjetskog rata.

Činjenica je, da su komunisti na Kozari zaslužni za uvođenje discipline, organizacije i borbenosti među srpske ustaničke mase. Isto tako je činjenica, da su zarad svojih interesa ili zbog grešaka svojih partijaca, komunisti odgovorni i za određene zločine i po nekad izazivanje nepotrebnih žrtava među srpskim stanovništvom. Zarad istine treba znati obe strane medalje.

// borisradakovic.com //